درمان اندومتر نازک با روش‌های بیولوژیک بازسازی‌کننده

   مقدمه و تعریف بالینی اندومتر نازک

اندومتر نازک (Thin Endometrium) به وضعیتی اطلاق می‌شود که ضخامت اندومتر در زمان انتقال جنین یا قبل از تخمک‌گذاری کمتر از 7 میلی‌متر باشد. این وضعیت با کاهش نرخ لانه‌گزینی، کاهش احتمال بارداری و افزایش ریسک سقط همراه است.

علل شایع اندومتر نازک شامل:

• آسیب فیزیکی یا جراحی قبلی (کورتاژ، هیستروسکوپی)،
• التهاب مزمن یا فیبروز آندومتر،
• اختلال در رگ‌زایی و اکسیژن‌رسانی،
• اختلالات هورمونی و پاسخ ناکافی به استروژن

می‌باشند. درمان‌های کلاسیک مانند استروژن درمانی و مکمل‌های وازودیلاتور اغلب نتایج محدودی دارند.

رویکردهای بیولوژیک مانند PRP، سرم اتولوگ غنی‌شده (ACS)، اگزوزوم‌ها و سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs) با هدف بازسازی محیط سلولی و عملکردی اندومتر در حال توسعه هستند.

   پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)

 مکانیسم اثر

PRP سرشار از فاکتورهای رشد (PDGF، VEGF، IGF-1، TGF-β، FGF و EGF) است که می‌توانند:

• رگ‌زایی و جریان خون اندومتر را افزایش دهند،
• تکثیر سلول‌های استرومال و اپیتلیال را تحریک کنند،
• استرس اکسیداتیو و التهاب مزمن را کاهش دهند،
• محیط مولکولی مناسب برای لانه‌گزینی ایجاد کنند.

شواهد بالینی

مطالعات انسانی نشان داده‌اند که تزریق PRP داخل رحم در بیماران با اندومتر نازک:

• ضخامت اندومتر را افزایش می‌دهد،
• بیان ژن‌های مرتبط با لانه‌گزینی را بهبود می‌بخشد،
• نرخ لانه‌گزینی و بارداری را افزایش می‌دهد

سرم اتولوگ غنی‌شده (ACS)

 مکانیسم اثر

ACS فرآورده‌ای اتولوگ است که در طی فرایند انکوباسیون خون با مهره‌های شیشه‌ای تولید می‌شود و حاوی گیرنده آنتاگونیست اینترلوکین-۱ (IL-1Ra) است. این مولکول می‌تواند IL-1β را مهار کرده و پاسخ التهابی مزمن آندومتر را کاهش دهد.

مزیت در اندومتر نازک

• کاهش التهاب مزمن و فیبروز آندومتر،
• حفظ و بهبود میکروحیطه استرومال،
• تقویت تکثیر سلول‌های استرومال و اپیتلیال،
• آماده‌سازی محیط اندومتر برای پذیرش جنین.

شواهد

مطالعات پیش‌بالینی و محدود انسانی نشان داده‌اند که ACS می‌تواند ضخامت اندومتر و کیفیت آن را در بیمارانی که به درمان‌های کلاسیک پاسخ نمی‌دهند افزایش دهد. ترکیب ACS با PRP ممکن است اثر سینرژیک داشته باشد.

 اگزوزوم‌ها و وزیکول‌های خارج‌سلولی

  تعریف و مزیت

اگزوزوم‌ها حامل microRNA و فاکتورهای رشد هستند که می‌توانند ترمیم بافتی را بدون نیاز به سلول زنده منتقل کنند.

 مکانیسم اثر

• تحریک تکثیر سلول‌های استرومال و اپیتلیال،
• افزایش رگ‌زایی و اکسیژن‌رسانی،
• مهار التهاب مزمن و فیبروز،
• بهبود بیان ژن‌های پذیرش جنین (LIF, integrins, VEGF).

 شواهد

مطالعات Experimental  و کارآزمایی‌های انسانی اولیه نشان داده‌اند که اگزوزوم‌های مشتق از MSC می‌توانند ضخامت اندومتر را افزایش دهند و نرخ بارداری در مدل‌های IVF بهبود یابد.

 سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs)

 مکانیسم اثر

MSCها با ترشح فاکتورهای رشد و سیگنال‌های پاراکرینی می‌توانند:

• تکثیر و تمایز سلول‌های استرومال و اپیتلیال را افزایش دهند،
• فیبروز آندومتر را کاهش دهند،
• رگ‌زایی و جریان خون اندومتر را بهبود بخشند،
• محیط مولکولی پذیرش جنین را بهبود دهند.

 شواهد انسانی

مطالعات بالینی نشان داده‌اند که تزریق MSCها یا مشتقات آن‌ها می‌تواند:

• ضخامت اندومتر را افزایش دهد،
• جریان خون اندومتر را بهبود بخشد،
• نرخ بارداری و لانه‌گزینی در چرخه IVF را افزایش دهد

جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده

روش‌های بیولوژیک بازسازی‌کننده، شامل PRP، ACS، اگزوزوم‌ها و MSCها، مسیر جدیدی در درمان اندومتر نازک ارائه می‌دهند که هدف آن بازسازی ساختار و عملکرد اندومتر به جای جایگزینی صرف درمان هورمونی است.

• PRP: افزایش ضخامت و رگ‌زایی اندومتر.
• ACS: کاهش التهاب و بهبود محیط استرومال.
• اگزوزوم‌ها: اثر پاراکرینی ایمن و هدفمند.
• MSCها: بازسازی ساختاری و بهبود نرخ لانه‌گزینی.

آینده درمان اندومتر نازک مبتنی بر مطالعات کنترل‌شده انسانی، ترکیب روش‌ها و استانداردسازی پروتکل‌های درمانی خواهد بود.