درمان ناتوانی جنسی مردان با روش‌های بیولوژیک بازسازی‌کننده

 مقدمه

ناباروری مردان و ناتوانی جنسی (ED : Erection Dysfunction) دو مشکل شایع مرتبط با سلامت باروری مردان هستند. اختلالات ناباروری شامل کاهش تعداد و کیفیت اسپرم، آسیب DNA اسپرم و اختلال عملکرد سلول‌های بیضه است، در حالی که ED با ناتوانی در ایجاد یا حفظ نعوظ کافی برای مقاربت تعریف می‌شود.

        علل شایع    ED

• اختلالات عروقی و رگ‌زایی ناقص،
• آسیب عصبی یا متابولیک،
• پنیسهاب مزمن یا آسیب‌های بافتی،
• عوامل هورمونی و روانی

می‌باشند. روش‌های مرسوم شامل داروهای PDE5 inhibitors، تزریق و پروتز است، اما برخی بیماران به درمان‌های کلاسیک پاسخ محدودی دارند.

روش‌های بیولوژیک بازسازی‌کننده مانند PRP، سرم اتولوگ غنی‌شده (ACS)، اگزوزوم‌ها و سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs) اخیراً به عنوان گزینه‌های نوظهور برای بهبود عملکرد اسپرم، بافت بیضه و عملکرد نعوظ مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)

 مکانیسم مولکولی

PRP حاوی فاکتورهای رشد (PDGF، VEGF، IGF-1، TGF-β و FGF) است که می‌توانند:

• رگ‌زایی در بیضه و پنیس را تحریک کنند،
• مسیرهای بقا و ضدآپپتوز در سلول‌های سرتولی و لایدیگ را فعال کنند،
• استرس اکسیداتیو را کاهش دهند،
• محیط میکروبیولوژیکی مناسب برای اسپرماتوژنز و عملکرد نعوظ ایجاد کنند.

شواهد بالینی

مطالعات انسانی و Experimental نشان داده‌اند که:

 تزریق PRP به بیضه یا تنه پنیس می‌تواند تعداد و تحرک اسپرم و کیفیت DNA اسپرم را افزایش دهد،

 در بیماران ED، تزریق PRP به تنه پنیس موجب بهبود امتیاز IIEF و جریان خون پنیس شده است.

 سرم اتولوگ غنی‌شده (ACS)

 مکانیسم اثر

ACS حاوی IL-1Ra است که می‌تواند التهاب مزمن و آسیب التهابی سلول‌های بیضه و پنیس را کاهش دهد.

مزیت در ناباروری و ED

• کاهش التهابهاب مزمن بیضه و پنیس،
• حفاظت از اسپرماتوگونی‌ها و سلول‌های آندوترال،
• بهبود جریان خون و کیفیت اسپرم،
• افزایش پاسخ نعوظ در بیماران با ED پنیسهابی یا فیبروتیک.

شواهد 

مطالعات پیش‌بالینی نشان داده‌اند که ACS می‌تواند در آسیب التهابی بیضه و بافت پنیس اثر ترمیمی داشته باشد.

اگزوزوم‌ها و وزیکول‌های خارج‌سلولی

  تعریف و مزیت

اگزوزوم‌ها حامل microRNA و پروتئین‌های رشد هستند که می‌توانند اثرات ترمیمی بدون تزریق سلول زنده ایجاد کنند.

 مکانیسم اثر

• افزایش بقای اسپرماتوگونی‌ها، سلول‌های سرتولی و لایدیگ،
• کاهش آپوپتوز و استرس اکسیداتیو،
• افزایش رگ‌زایی در بیضه و تنه پنیس،
• بهبود کیفیت اسپرم و عملکرد نعوظ.

شواهد

مطالعات Experimental نشان داده‌اند که اگزوزوم‌های مشتق از MSC می‌توانند:

• تعداد و تحرک اسپرم را افزایش دهند،
• کیفیت DNA اسپرم را بهبود دهند،
• جریان خون پنیس و توان نعوظ را افزایش دهند.

سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSCs)

  مکانیسم اثر

MSCs با ترشح فاکتورهای رشد و سیگنال‌های پاراکرینی می‌توانند:

• بازسازی بافت بیضه و سلول‌های اسپرماتوگونی،
• کاهش پنیسهاب و فیبروز بافتی،
• افزایش رگ‌زایی و خون‌رسانی در پنیس،
• بهبود تعداد و کیفیت اسپرم،
• افزایش پاسخ نعوظ.

شواهد بالینی

مطالعات پیش‌بالینی و کارآزمایی‌های انسانی اولیه نشان داده‌اند که MSCها و مشتقات آن‌ها:

 تعداد و کیفیت اسپرم را افزایش می‌دهند،

 نرخ باروری را بهبود می‌بخشند،

 جریان خون پنیس و امتیاز IIEF در بیماران ED را افزایش می‌دهند.

  چالش‌ها

• استانداردسازی منابع و دوز سلول،
• مسیر تزریق و پیگیری ایمنی طولانی‌مدت،
• هزینه و پیچیدگی تولید MSCها.

جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده

روش‌های بیولوژیک بازسازی‌کننده، شامل PRP، ACS، اگزوزوم‌ها و MSCها، مسیر نوینی در درمان ناباروری مردان و ناتوانی جنسی (ED) ایجاد کرده‌اند که هدف آن بازسازی سلول‌های بیضه، اسپرم و بافت پنیس به جای جایگزینی صرف دارویی است.

• PRP : افزایش رگ‌زایی و بقای اسپرماتوگونی‌ها، بهبود جریان خون پنیس.
• ACS : کاهش التهاب و محافظت سلول‌ها.
• اگزوزوم‌ها: اثر پاراکرینی ایمن و هدفمند.
• MSCها: بازسازی ساختاری، بهبود کیفیت اسپرم و عملکرد نعوظ.

آینده این درمان‌ها مبتنی بر مطالعات کنترل‌شده انسانی، ترکیب روش‌ها و استانداردسازی پروتکل‌های درمانی خواهد بود.