برای افزایش بازدهی استخراج فاکتورهای رشد از خون روشهای جدیدی توسعه یافته اند . مهمترین پیشرفت این است که با اضافه شدن مراحل جدید از پلاکت های جدا شذه از خون ، فاکتور رشد جدا می شود .
نویسنده : محمد زهرائی
پس از تجربیات اولیه در استفاده از PRP و مشخص شدن نقاط ضعف و قوت آن ، روشهای متعددی برای بهبود فرآیند یا استفادههای خاص به وجود آمد .
PRF (Platelet-Rich Fibrin) پلاسمای غنی از فیبرین
کاملا مشابه روش PRP است اما با یک تفاوت . در روش PRP یک ضد انعقاد در زمان خونگیری به خون اضافه میشود تا لخته خون ایجاد نشود . اما در PRF ماده ضدانغقادی اضافه نمی شود .
پس بلافاصله پس از خونگیری باید سانتریفوژ انجام شود و اگر قرار باشد به صورت مایع تزریق شود ، بلافاصله پس از اتمام سانتریفوز ( حداکثر تا 5 دقیقه ) باید از داخل لوله کشیده شده و تزریق شود . با توجه به عدم استفاده از ماده ضدانعقاد یک توری فیبرینی تشکیل شده و پلاکتها را در خود گرفته و باعث آزاد سازی تدریجی فاکتورهای رشد پلاکتی میشود . در تزریقات زیر جلدی مثل موارد زیبائی صورت و یا در تزریق در مناطق مجاور مفصل که ترمیم عضله یا تاندون یا رباط مد نظر باشد مثل شانه و آرنج و مچ پا این روش با آزاد کردن تدریجی فاکتورهای رشد بسیار ارزشمند است . ( در تزریق داخل زانو با توچه به حل شدن داخل مایع مفصلی شاید این خاصیت چندان به کار نمیاید )
در حالت دوم ممکن است پس از کشیدن بخش پر پلاکت بگذاریم به تدریج لخته فیبرینی تشکیل شود . در این صورت یک توده با قوام نرم به دست میاید که انباشته از پلاکت و فاکتور رشد است ، تودهای که به تدریج فاکتور رشد آزاد میکند. در بسیاری از مواردی که ترمیمی لازم داریم کار امد است مثلا در درمان زخم ، در پر شدن حفره ناشی از کشیدن دندان .
یکی از مهمترین کاربردهای آن در ترمیم ارتروسکوپیک منیسک زانو است . همانطور که در مبحث کلی ارتوبیولوزیک گفته شد ، یکی از علل مهم توسعه ارتوبیولوژیک ، کندی روند ترمیم در مورد عناصر داخل مفصلی مثل منیسک و حتی ضعف تدریجی ( دژنریشن ) آنها با بالا رفتن سن می باشد و تزریق فاکتورهای رشد به همین دلیل قابل توصیه است . از قدیم برای تسریع ترمیم منیسک در پارگیهای قابل ترمیم لخته خون فشرده شده بین لبههای ترمیم قرار میدادند اما بهترین روش در خال حاضر قرار دادن بافت جامد نرمی است که در PRFایجاد شده و هم درمحل باقی میماند و هم به حد کافی نرم است که اجازه تماس لبههای ترمیم را میدهد و به مرور فاکتور رشد آزاد میکند تا ترمیم رخ دهد .
نسل بعدی درمان با فاکتور رشد پلاکتی
جدا سازی فاکتورهای رشد از پلاکت
اکنون به روشهائی می رسیم که نسل بالاتر PRP هستند ، یعنی پس از مرحله جداسازی PRP حالا وارد فرایندی می شویم که قبل از تزریق فاکتورهای رشد را از پلاکتها جدا کنیم. و به جای پلاکتی که باید داخل بدن شود و فعال شود و فاکتور رشد آزاد کند ، خودمان همه فاکتورهای رشد را از پلاکت خارج و تزریق میکنیم .
این روشها مزایای متعددی دارند
- اول اینکه به هدف نهائی یعنی رساندن فاتور رشد به محل نزدیکتر هستند و دقیقا همان کاری را که میخواهیم رخ میدهد . این روشها در اصل در پاسخ به ضعف کمی و کیفی پلاکتها توسعه داده شدند . اگر کمبود پلاکت یا مشکلات سیستمیک یا مصرف دارو داشته باشیم این روش ها به استفاده مستقیم پلاکت ارجحیت دارند .
- هیچ گلبول سفیدی وارد محلول تزریقی نمیشود ، چون پلاکتی قرار نیست وارد شود ، با عبور محلول از فیلتر 0.22 میکرون ، تمام لاشه پلاکتی و گلبول سفید و تمام میکروبها و ویروسها حذف میشوند . استفاده از این فیلتر توانمندی بزرگی است چون روشی بسیار ساده برای استریل کردن تمام سیالات ( حتی گاز مثل ازون ) در اختیار ما میگذارد .
- اگرچه با توجه به مراحل اضافی پلاسمای در حال فرآوری در معرض هوا قرار میگیرد ، اما عملیات زیر هود ( هوای استریل ) انجام شده و در انتها توسط فیلتر 0.22 کاملا استریل میشود .
- در روش PRGF غلظت TGF-β متعادل و منلسب برای ایجاد ترمیم است .
لیسات پلاکتی : Platelet Lysate
در این روش ابتدا PRP به روش معمول تهیه و جدا میشود . حالا باید پلاکتها باز کنیم و محتویاتشان را بیرون بریزیم ، اینکار به دو روش قابل انجام است یکی با پروب اولتراسوند مخصوص این روش و روش دوم Freeze-thaw cycles است ، یعنی سه بار یخ زدگی و باز شدن کامل یخ که باعث میشود پلاکتها تمام محتویات خود را بیرون بریزند . سپس مایع سانتریفیوژ شده و لاشههای پلاکتی ته نشین و مایع باقی مانده فیلتر میشود که مایعی انباشته از فاکتورهای رشد و پروتئینهای سرم است .
لیسات پلاکتی برای استفاده ترمیمی بسیار کارآمد است و جایگزینی با تاثیر بالاتر برای تمام موارد استفاده از PRP است .
یکی دیگر از استفادههای آن به عنوان محیط کشت سلولهای انسانی و بخصوص سلولهای بنیادی است .
پلاسمای غنی از فاکتور رشدPRGF ( Plasma Rich of Growth Factor )
در این روش به PRP به دست آمده ، ماده ای مثل کلرید کلسیم یا ترومبین اضافه شده و مدتی در انکوباتور گذاشته می شود ؛ به آرامی لختهای از فیبرین و گلبولهای سفید و پلاکتها تشکیل میشود .
نکته بسیار مهم این روش این است که پلاکتها به آرامی و بدون استرس فقط فاکتورهای رشد درون خود را به همراه غلظت متعادلی از TGF-β را آزاد میکنند که فعلا بهترین روش برای به دست آوردن بهترین کیفیت فاکتور رشد است . مایع کشیده شده و پس از فیلتر رد شده و آماده تزریق است.