تا امروز بهترین منیع فاکتورهای رشد ، پلاکت ها هستند . جداسازی پلاکت ها از خون کار نسبتا آسان و بی ضرری است . روش PRP اولین و فراگیر ترین روش جداسازی پلاکت ها از خون است که پیشرو و پایه تمام روش های دیگر است . اگرچه امروزه روش های جدید تری ایجاد شده است اما همگی بر پایه روش اولیه یعنی PRP است .
نویسنده : دکتر محمد زهرائی
PRP ( platelet rich plasma ) پلاسمای غنی از پلاکت
به عنوان اولین روش جداسازی پلاکتی PRP ( platelet rich plasma ) اختراع و توسعه داده شد .
استفاده از سانتریفیوژ و نیروی گریز از مرکز یکی از محبوبترین روشهای جداسازی در سیالات است ، در این روش مواد یا اجزاء سیال بر حسب وزن مولکولی یا وزن خود جدا میشوند. هرچه چیزی سنگین تر باشد دورتر رانده شده و ته نشین میشود ، و اجزاء مشابه در لایههای متفاوت جمع میشوند .
دیدگاه عملی روش PRP این است که پلاکتهای خون را جمع آوری کنیم و در محلی که نیاز به کاهش التهاب یا ترمیم یا جوانسازی وجود دارد پلاکتها تزریق شود و در ضمن با اضافه کردن یک فعال کننده باعث شویم که پلاکتها فاکتورهای رشد داخل خود را ترشح کنند .
در سادهترین روش خون بیمار گرفته میشود و به آن ماده ضدانعقادی اضافه شده و بعد سانتریفوژ میشود .
پس از سانتریفوژ گلبول های قزمز خون کاملا رسوب میکنند و حدود چهل درصد پائین لوله را پر میکنند ؛ روی آنها یک لایه نازک ایجاد می شود که عمدتا از گلبولهای سفید تشکیل شده است و پلاکت غلیظ هم دارد ، بر روی این لایه پلاسمای خون قرار دارد که غلظت پلاکتها از پائین به بالا کمتر میشود ، معمولا یک سوم پائینی به عنوان بخشی با داشتن غلظت پلاکتی که به طور متوسط سه برابر غلظت پلاکت خون است تلقی میشود و دو سوم فوقانی تقریبا به اندازه خود خون غلظت پلاکت دارد .
بخش غنی از پلاکت توسط سرنگ یا وسایل مشابه کشیده شده و ابتده فعال کننده به آن اضافه شده و تزریق میشود .
نتایج تزریق PRP و نقاط ضعف PRP
وقتی PRP ابداع شد امید زیادی برای استفاده از منبع لایزال فاکتور رشد ایحاد شد ؛ اگرچه در نهایت استفاده از این علم دستآوردهائی بیش از آنچه در ابتدا تصور میشد به بار آورد اما در ابتدا بعضا نتایج مناسبی نداشت بویژه در جوشخوردگی استخوان و البته بعضا در مورد مشکلات مفصلی نیز نتایج متغیر و گاها غیر قابل پیش بینی و کم وزیاد ایجاد میکرد پس بررسی های زیادی در مورد علل نتایج متغیر آن انجام شد .
در موارد زیر ممکن است نتیجه PRP در تزریقات مفصلی ضعیف باشد :
- عدم انتخاب کیس مناسب :
انتخاب مورد تزریق PRP بسیار مهم است . افزایش شناخت سلولی مولکولی از غضروف مفصلی و شناخت نقش مهم بیومکانیک در تغذیه غضروف مفصلی نشان داد که مهمترین سازنده سرنوشت غضروف در زانو ، بیومکانیک و میزان فشار بر غضروف مفصلی است . بدون اصلاح بیومکانیک و در موارد تخریب شدید غضروف ، PRP حذاقل در مورد کمک به بازسازی غضروف کاملا بدون اثر است اگرچه ممکن است در کاهش التهاب مفصل موثر باشد . بسیاری از موارد مشکلات مفاصل عملا به جز اقدامات جراحی هیچ درمان شناخنه شده دیگری وجود ندارد ، استفاده از PRP در بیماران عملا بیراهه رفتن است مگر اینکه منعی برای جراحی وجود داشته باشد و همراه PRP از سایر امکانات هم استفاده کنیم.
- عدم به دست آوردن پلاکت مناسب :
در وضعیتهای زیر ممکن است پلاکت مناسب چه از لحاظ کمیت و چه کیفیت به دست نیاوریم :
- تعداد پلاکت خون کم باشد
- وضعیت عمومی بیمار خوب نباشد ( بیماریهای سیستمیک )
- فرد داروهائی مصرف کند که بر روی عملکرد پلاکتی تاثیر گذار باشد
برای غلبه بر این مشکل روشهای استخراج فاکتور رشد از پلاکتها ابداع شد و عبارت درمان با فاکتور رشد متداول شد .
- ورود گلبول سفید به PRP :
همانطور که گفته شد در بالاتر از لایه قرمز هر چه پائین تر سرم را استخراج کنیم ، غلظت پلاکتها بیشتر است ، اما باید توجه کنیم یک لایه سفید نازک با رنگ متمایل به سفید وجود دارد که بافی کوت نامیده میشود و انباشته از گلبول سفید است . گلبولهای سفید در مفصل میتوانند باعث التهاب و جلوگیری از روند ترمیم شوند . اگرچه برای مصرف در زخم مزمن عفونی یا حفرات عفونی بسیار مفید است و از PRP همراه با گلبول سفید استفاده میشود که بهترین روش پاکسازی زخم است ، اما برای تزریق داخل مفصلی مناسب نیست و باید دقت کرد که به هیچ عنوان کلبول سفید وارد نشود .
- کیفیت پائین تهیه :
کیفیت پائین تهین نه تنها موجب کاهش تاثیر میشود بلکه خطر عفونت را نیز ایجاد میکند .
لولههای بکار رفته برای جمع کردن خون و سانتریفوژ ، لوله معمول آزمایش خون نیست بلکه لولهای با خواص بیولوژیک مشخص است .
باید از سیستم بسته استفاده شود یعنی لولههای خلاء شده که سوزن خونگیری با رابط مربوطه خون را مستقیما به داخل لوله میرساند و پس از سانتریفوژ با سرنگ از داخل لوله کشیده شود ، یعنی خون بیمار و PRP در هیچ مرحلهای در مجاورت هوا که ممکن است دارای ذرات آلوده است ، نباید قرار گیرد .
اگر قراراست مایعات از سیستم بسته خارج و مجددا بر روی آنها کار شود ( مثلا در PRGF حتما باید جابجائی در زیر هود و هوای استریل انجام شود و در نهایت با فیلتر مخصوص استریل شوند ) .
- غلظت بالای TGF-β :
همانطور که در بخش فاکتورهای رشد آورده شد TGF-β یکی از بهترین فاکتورهای رشد برای تحریک سلولهای بنیادی به تکثیر و تمایز و نیز تنظیم سیتم ایمنی و کنترل التهاب است ، اما برعکس در مفادیر بالا میتواند باعث التهاب و اسکار و خواص نامطلوب شود .
یکی از راههای خوب کنترل میزان آن استفاده از روشهای استخراج کننده فاکتور رشد از پلاکت است که بخصوص در روش PRGF آزاد شدن تدریجی فاکتورهای رشد باعث ایجاد مقادیر متعادل TGF-β می شود .
درمان ها زخم بر پایه PRP :
پلاسمای با مقادیر عادی پلاکت ( یا کل پلاسمای جدا شده ) را میتوان جدا کرد و با مدتی حرارت مختصر تبدیل به یک توده یا ورقهای جامد با قوام نرم نمود و در پانسمان زخمهای مزمن یا غفونی به کار برد و ترشح ممتد فاکتورهای رشد را داشت .
می توان PRP به دست آمده را در اطراف زخم تزریق نمود و از لایه بالائی یعنی PPP پوشش ایجاد نمود .
ضمن اینکه خود پلاسما انباشته از فاکتورهای دفاعی و آنتی بادی است ، می توان گلبولهای سفید یعنی لایه بافی کوت را هم کشید و قدرت ضد میکروبی پوشش را افزایش داد .
Gel Based PRP Kit کیت ژل بیس
با دیدگاههای مختلف موارد متعددی از کیتهای PRP ساخته شده است .
نوعی از کیتهای PRP وجود دارند که برای حداکثر جداسازی پلاکتها در لوله جمع آوری خون علاوه بر ماده ضدانعقاد یک ژل وجود دارد که پس از سانتریفیوز بین گلبولهای قرمز و پلاسما قرار گرفته و با بالاترین بازده آنها را از هم تفکیک میکند.